DEVA Partisi, CHP, Demokrat Parti, Gelecek Partisi, GÜZEL Parti ve Saadet Partisi Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’e geçiş üzerinde uzlaştı. Genel liderler Babacan, Kılıçdaroğlu, Uysal, Davutoğlu, Akşener ve Karamollaoğlu, üzerinde uzlaştıkları metni Ankara’da düzenlenen merasimle imzaladı.
Demokrasi ve Atılım (DEVA) Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Gelecek Partisi, ÂLÂ Parti ve Saadet Partisi ortasındaki Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem görüşmeleri uzlaşıyla sonuçlandı.
DEVA Partisi Genel Lideri Ali Babacan, CHP Genel Lideri Kemal Kılıçdaroğlu, Demokrat Parti Genel Lideri Gültekin Uysal, Gelecek Partisi Genel Lideri Ahmet Davutoğlu, YETERLİ Parti Genel Lideri Meral Akşener ve Saadet Partisi Genel Lideri Temel Karamollaoğlu Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem için oluşturdukları mutabakat metnini imzaladı.
‘Geçmişe dönmüyoruz’ vurgusu
Muhalefetin üzerinde uzlaştığı metinde “Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi’ni sona erdirirken geçmişe dönmüyor, özgürlükçü ve çoğulcu yeni bir sisteme geçiyoruz” vurgusu yapıldı. Metinde, “Meclis’i güçlendirirken hükümeti zayıflatmama, hükûmeti güçlendirirken Meclis’i zayıflatmama kararlılığı içerisindeyiz” tabirlerine yer verildi.
Yeni sistemi, müzakereyi yürüten isimler açıkladı
Bilkent Otel’de düzenlenen merasimde, 5 Ekim 2021’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) görüşmelere başlayan CHP Hukuk ve Seçim İşlerinden Sorumlu Genel Lider Yardımcısı Muharrem Erkek, DEVA Partisi Hukuk ve Adalet Siyasetleri Lideri Mustafa Yeneroğlu, Demokrat Parti Ekonomik İşler Lideri Bülent Şahinalp, Gelecek Partisi Seçim ve Hukuk İşleri Lideri Ayhan Sefer Üstün, YETERLİ Parti Hukuk ve Adalet Siyasetleri Lideri Bahadır Fazilet ve Saadet Partisi Seçim İşleri Lideri Bülent Kaya Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’in ayrıntılarını açıkladı.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem ne getiriyor?
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem yasama organının tesirli ve iştirakçi olduğu, yürütmede hesap verebilirlik ve istikrarın sağlandığı, yargı bağımsızlığı ve tarafsızlığının tesis edildiği, temel hak ve özgürlüklerin herkes için garanti altına alındığı, fikirlerin özgürce söz edildiği, din ve vicdan özgürlüğünün, basın özgürlüğünün, bayan haklarının tam manasıyla korunduğu özgürlükçü bir sistem olarak tasarlanıyor.
Seçim barajı yüzde 3’e düşürülecek
Yeni idare modeliyle bir arada Türkiye’nin kuvvetler ayrılığına dayalı yeni bir sisteme geçmesi amaçlanıyor. Devletin temel organları ve demokratik hukuk devletinin güçlendirilmesi hedefleniyor.
TBMM’nin tesirli ve iştirakçi bir yapıya kavuşturulacağı yeni sistemde siyasi partiler ile seçim mevzuatının demokratikleştirilmesi, seçim barajının yüzde 3’e düşürülmesi ve yurt dışında yaşayan vatandaşlar için yeni bir seçim bölgesi oluşturulması öngörülüyor.
TBMM’nin iç işleyişine ait yapılacak değişikliklerde katılımcılık temel alınıyor. Buna nazaran yeni bir İçtüzük hazırlanması planlanıyor. Ayrıyeten, yasama organının yürütme organını tesirli formda denetleyebilmesi için Meclis’in kontrol yetkileri genişletilip işlevselleştiriliyor.
Bu kapsamda, TBMM’ye Başbakan ve Bakanlar Konseyi hakkında gensoru verme yetkisi tanınıyor. Meclis soruşturması açılması için gereken kâfi sayılar bu kontrolü mümkün kılacak biçimde düşürülüyor. Bütçe hakkı tesirli hale getiriliyor ve bütçe hakkının devredilmezliği tesis ediliyor.
Cumhurbaşkanı seçilen kişinin varsa partisi ile ilişiği kesilecek
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de, Cumhurbaşkanının vazife müddeti 7 yıl olacak, tarafsızlığı sağlanacak ve varsa partisiyle ilişiği kesilecek. Yürütmeye dair icrai yetkiler, Meclis’e karşı siyasi sorumluluğu olan Başbakan ve Bakanlardan oluşan Bakanlar Heyeti tarafından kullanılacak.
Hükûmetin öngörülen müddette kurulamaması halinde hükûmeti kurma vazifesi, milletvekili sayısıyla hakikat orantılı olarak öteki siyasi partilere sırasıyla verilecek.
Hükûmete istikrar kazandırmak gayesiyle yeni hükûmetin kurulması teminat altına alınmadan mevcut hükûmet düşürülemeyecek.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de ayrıyeten OHAL KHK’larına yer verilmeyecek.
AYM ve AİHM kararlarının uygulanması geciktirilemeyecek
Altı parti, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları ile uyumlu kararlar alınması ve bu mahkemeler tarafından verilen kararların uygulanmasını sağlayacak düzenlemeler yapılması konusunda da uzlaştı.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de yargının bağımsızlığını ve tarafsızlığını sağlamak ve yargıda verimliliği artırmak gayesiyle uzlaşılan noktalardan kimileri şöyle:
Hakimlik teminatını güçlendirerek, yargıçlara coğrafik teminat garantisi sağlanacak.
Hakimler ve Savcılar Şurası kaldırılacak, yerine Yargıçlar Şurası ve Savcılar Konseyi formunda iki farklı şura oluşturulacak.
Savunma anayasal teminata kavuşturulacak, çoklu baro uygulamasına son verilecek.
Anayasa Mahkemesi’nin vazife ve yetkileri genişletilecek, tesirli kontrol için Mahkeme yine yapılandırılacak.
Yüksek Seçim Şurası bir yüksek mahkeme olarak açıkça düzenlenecek; Konsey idari ve yargısal vazifeler bakımından başka iki daire formunda çalışacak.
Yeni sistemde temel haklar da tesirli biçimde teminat altına alınacak
Mutabakat metninde ayrıyeten temel hak ve özgürlüklerin; lisan, din, mezhep, ırk, cinsiyet, siyasi ve toplumsal aidiyet farkı gözetmeksizin tüm beşerler için garantiye kavuşturulacağı hususu yer aldı.
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de, söz, toplantı ve şov yürüyüşü ile örgütlenme özgürlükleri üzerindeki baskılara son verilecek.
Kadın-erkek eşitliğini sağlamak ve korumak devlet siyaseti haline getirilecek.
Kız çocuklarının eğitim hakkı garanti altına alınacak.
Gazetecilere karşı ceza soruşturmasına gerekçe yapılan mevzuat, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi içtihatları çerçevesinde tekrar düzenlenecek.
Sosyal haklar ve devlet yardımları güçlendirilecek.
Çevre konusunda uzmanlaşmış yargıçların vazife yapacağı ‘Çevre Mahkemeleri’ kurulacak.
Mülakat sistemi ve kayyum uygulamalarına son verilecek, YÖK kaldırılacak
Güçlendirilmiş Parlamenter Sistem’de kamu vazifesine alımlarda objektifliği sağlamak gayesiyle kapsamlı bir değişikliğe gidilecek. Mülakat uygulamalarına son verilerek her kademede liyakat temel alınacak. Kamuya alımlarda, yazılı imtihan sonuçları temel alınacak.
Yerel idarelerin yetki ve sorumluluklarının arttırılacağı sistemde demokrasi ile bağdaşmayan kayyum uygulamalarına son verilecek.
Yükseköğretim Şurası (YÖK) kaldırılacak. YÖK’ün yerine üniversiteler ortası bir şura oluşturulacak.
Merkez Bankası başta olmak üzere düzenleyici ve denetleyici kurumların bağımsızlığını zedeleyen düzenleme ve uygulamalara son verilecek.
Siyasi Etik Kanunu çıkartılacak
Altı siyasi parti, son olarak siyasi makamların millete hizmetten öteki bir maksadının olmaması için Siyasi Etik Kanunu hazırlanmasında da uzlaştı.
Siyasi makamların millete hizmetten öbür bir hedefinin olmaması için Siyasi Etik Kanunu çıkarılacak, TBMM bünyesinde Siyasi Etik Komitesi kurulacak.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
